«ΗΓΕΣΙΑ» και
«ΗΓΕΤΗΣ/ΙΔΑ» της Μίνας Παπανικολάου*
«Οι διευθυντές/τριες κάνουν τα πράγματα σωστά, ενώ οι ηγέτες/ιδες κάνουν τα σωστά πράγματα».
Warren
Bennis
Όλο
και αναδυόμενη η συζήτηση που σχετίζεται με τον όρο ηγεσία, ηγέτης, ηγέτιδα,
διοίκηση. ‘Όροι και έννοιες συνυφασμένες με το κοινωνικό, πολιτικό και
πολιτισμικό γίγνεσθαι του παρελθόντος, του παρόντος και σίγουρα του μέλλοντος.
Η
ηγεσία αποτελεί αμφιλεγόμενη έννοια και αυτό αποδεικνύεται από τον μεγάλο
αριθμό ορισμών και προσπαθειών εννοιολογικής προσέγγισης του όρου. Έτσι, η
ηγεσία «θεωρείται ως επιρροή ή τέχνη
ή διαδικασία επηρεασμού των ατόμων ώστε να εργαστούν πρόθυμα για την επίτευξη
των ομαδικών στόχων», ή «ως τέχνη της κινητοποίησης των άλλων ώστε να
αγωνιστούν για κοινές φιλοδοξίες»,
Ο
Δημήτρης Μπουραντάς (2005) αντιλαμβάνεται την ηγεσία ως άσκηση επιρροής ενός
υποκειμένου σε άλλα άτομα ώστε εθελοντικά
να τον/την ακολουθήσουν και επομένως
αντιλαμβάνεται την άσκηση ηγεσίας ως ικανότητα διαπροσωπικής επιρροής και
πειθούς.
Άλλοι
συγγραφείς θεωρούν πως πρόκειται για διαδικασία επηρεασμού ατόμων ή ομάδας
ατόμων για την επίτευξη στόχων κατά περίσταση (situation) καθιστώντας έναν ηγέτη ή μια ηγέτιδα
αποτελεσματικούς ή αναποτελεσματικούς επίσης κατά περίσταση.
Ποιος είναι ο «ηγέτης» λοιπόν; Είναι
εκείνο το επιλεγμένο άτομο που είναι
χαρισματικό και ικανό να εμπνέει, να ενθουσιάζει, να παρακινεί, να εμψυχώνει,
να οδηγεί, να συνενώνει ένα σύνολο ή ένα λαό ή ένα έθνος ή μια επιχείρηση ή
έναν οργανισμό, για να επιτευχθούν
δημιουργικά επιτεύγματα – αποτελέσματα ή κοινοί σκοποί;
Yπό τις παρούσες συνθήκες θα λέγαμε
πως εάν η ηγεσία αποτελεί τέχνη και μάλιστα «καλή», τότε και η διαδικασία της πειθούς των οπαδών, του κοινού,
δηλαδή του λαού θα έπρεπε εξ ορισμού να
είναι μια «καλή» διαδικασία.
Αποστειρωμένη σίγουρα όχι, απαγκιστρωμένη από κατευθυντήριες γραμμές και
αγκυλώσεις σίγουρα ναι.
Η
Ηγεσία αποτελεί αμφιλεγόμενη έννοια, όπως συχνά και οι ηγέτες ή οι ηγέτιδες
αποτελούν αμφιλεγόμενες προσωπικότητες. Άλλοτε χαρισματικές και άλλοτε απλά
διεκπεραιωτικές ή διαχειριστικές. Η αποτελεσματική ηγεσία είναι εκείνη που κάθε φορά έχει
επιτύχει τους σκοπούς και τους στόχους για τους οποίους έχει δεσμευθεί.
Τα χαρακτηριστικά του
επιτυχημένου ηγέτη/ιδας (Στ.
Θεοφανίδης,2007):
v Η ικανότητα να αντιλαμβάνεται ότι οι άνθρωποι υποκινούνται
διαφορετικά σε διαφορετικές περιπτώσεις και σε διαφορετικές καταστάσεις.
v Η ικανότητα να εμπνέει και να εμψυχώνει τα μέλη της ομάδας
v Η ικανότητα να επιλύει τα
προβλήματα που προκύπτουν και να δημιουργούν το κατάλληλο κλίμα για υποκίνηση.
v Υψηλή διανοητική ικανότητα
v Ισχυρή προσωπικότητα δηλαδή θέληση, επιβολή, αίσθηση της
πραγματικότητας και διεισδυτική αντίληψη
v Διορατικότητα
v Ισχυρή επικοινωνιακή πειθώ
v Αποδοχή από τα μέλη της ομάδας
v Επιρροή (influence) και επιβολή (dominance)
v Πρωτοβουλία δηλαδή ικανότητα έγκαιρης αντίληψης δράσης για την
επιτυχία ενός σκοπού
v Ικανότητα έμπνευσης στους άλλους για υψηλά επιτεύγματα
v Όραμα, δηλαδή ικανότητα διαμόρφωσης υψηλών προσδοκιών ευημερίας
v Η αίσθηση αποστολής του/της
για το κοινωνικό σύνολο
v Η εξωστρέφεια ως επικοινωνιακή σχέση
v Η προσαρμοστικότητα στις δύσκολες περιστάσεις
v Η ευαισθητοποίηση στις ανάγκες των άλλων
v Η αγάπη και η αφοσίωση στο έργο που του/ της έχουν ανατεθεί και
v Η αντικειμενικότητα και η
ορθή κρίση.
Αν κοιτάξουμε γύρω μας στο χώρο δουλειάς
μας, στις κοινωνικές ομάδες όπου ενδεχομένως ανήκουμε, στις παρέες μας, ίσως
διακρίνουμε τους ηγέτες ή τις ηγέτιδες που μας αξίζουν. Τώρα που «ερεθίζει» τη
νόησή μας η αρνητική συγκυρία για τη χώρα μας με το (ας μου επιτραπεί) πόκερ
που παίζεται στην πλάτη μας. Οι ηγέτες παλιότερων εποχών έζησαν και αντιμετώπισαν με θάρρος και
αυτοθυσία παρόμοιες και δυσκολότερες καταστάσεις και μας άφησαν παρακαταθήκη το
παράδειγμά τους, πέρα από θεωρίες και συγγράμματα επιστημονικά.
â MSc Management Υπηρεσιών Υγείας
MSc Εκπαιδευτικής και
Κοινωνικής Πολιτικής/Συνεχιζόμενη Εκπαίδευση
Πάντειο Πανεπιστήμιο/Δημόσια Διοίκηση
Υ
